W skali globalnej rzepak po soi jest najczęściej uprawianą roślina oleistą. W sezonie 2021/2022 powierzchnia uprawy rzepaku na świecie wyniosła 37,8 mln ha i była o blisko 9 % większa od roku poprzedniego. W Kanadzie znajduje się największa powierzchnia zasiewów – 9 mln ha, w Indiach 8,3 mln ha, a w Chinach, jako trzeciego największego producenta, 6,8 mln ha. Unia Europejska zajmuje czwarte miejsce z powierzchnią zasiewów 5,4 mln ha. W lutym szacowano, iż  w sezonie 2021/2022 zbiory mogą wynieś 69,3 mln ton (Sytuacja podażowo-popytowa i cenowa na rynku rzepaku, KOWR, luty 2022).

W Polsce, która stanowi trzecie miejsce w uprawie rzepaku, po Niemczech i Francji w Unii Europejskiej, powierzchnia uprawy pod zbiory 2022 r. wyniosła ponad 1,080 mln ha, w tym rzepak ozimy osiągnął powierzchnię 1,057 mln ha, a jary 22,8 tys. ha. Zbiory rzepaku i rzepiku wstępnie oszacowano na poziomie 3,6 mln ton (Rynek rzepaku, Nr 34/2022, KOWR).

Cena rzepaku zaczęła sukcesywnie wzrastać tak naprawdę w marcu 2021 roku. Jednak to rok 2022 okazał się rokiem niezwykle nieprzewidującym, w którym obserwowaliśmy bardzo dynamiczną sytuację cenową rzepaku. Duży wpływ na cenę, która osiągnęła rekordowe wzrosty, miała napięta sytuacja popytowo-podażowa na rynku międzynarodowym w pierwszym kwartale 2022 r. Rekordową cenę rejestrowano na giełdzie Matif na początku maja 2022 r., kiedy to cena kontraktowa osiągała ponad 4000 zł/t. Niestety w drugiej połowie maja 2022 r. ceny rzepaku zaczęły odnotowywać spadki, osiągając cenę już poniżej 3000 zł/t we wrześniu 2022 r..

W naszym województwie kujawsko-pomorskim cena rzepaku poruszała się w ślad za giełdą Matif, osiągając średnią cenę w 2020 r. 160 zł/dt, w 2021 r. 241 zł/dt, a do sierpnia 2022 r. – 350 zł/dt (Kujawsko Pomorskie Notowania cen rolniczych, rok 2021, 2022). 

Rysunek 1. Średnie ceny skupu rzepaku (2021 r. i 2022 r.) w zł/dt według Kujawsko-Pomorskich Notowań Cen Rolniczych
Źródło: https://www.notowania.kpodr.pl

Sytuacja na rynku rzepaku jest chwiejna, więc producenci zadają sobie pytanie: sprzedać czy magazynować rzepak? Jeżeli magazynować, to nie należy zapominać, iż nasiona rzepaku są bardzo wrażliwym surowcem, który łatwo pod wpływem błędów popełnianych w czasie zbioru (zebranie nasion niedojrzałych lub uszkodzonych), jak również sposobu i warunków transportu, czyszczenia, suszenia i przechowywania, reaguje pogorszeniem cech jakościowych. To z kolei będzie wpływać na cenę, jaką otrzyma producent.

Jak obecnie wygląda sytuacja na świecie i w kraju?  Po pierwsze korzystnie wygląda światowy bilans rzepaku i roślin oleistych (soja i palma).  Zbiory rzepaku w Polsce w obecnym sezonie oszacowano na 3,6 mln ton, czyli o 12% wyższym plonie niż w 2021 r. (Rynek rzepaku, Nr 34/2022, KOWR). Na świecie prognozy zbiorów rzepaku też są korzystne i  zbiory według sierpniowego raportu USDA wyniosą łącznie 82,5 mln ton, czyli będzie to wynik aż o 14,1 % lepszy niż w sezonie 2021/22. Jeżeli chodzi o soję, to spodziewane są rekordowe zbiory w stanach Zjednoczonych i Ameryce Południowej, istnieje też duży nacisk ze strony oleju palmowego.

Dobrą wiadomością dla krajowych producentów jest fakt, iż projekt nowelizacji ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw w zaproponowanym kształcie nie wejdzie w życie. 

Źródło: www.kowr.gov.pl, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej  – PIB, Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych,  www. notowania.kpodr.pl, www.gov.pl

Fot. pixabay

Justyna Kryger

St. specjalista ds. ekonomiki

Dział Ekonomiki i Zarządzania w Gospodarstwie Rolnym

WRZESIEŃ 2022