Źródło: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego - Notowania rolnicze
Jak rozliczyć premię dla młodego rolnika w ramach interwencji I.11 PS WPR na lata 2023-2027
Rolnik ubiegający się o dotację na rozpoczęcie prowadzenia działalności rolniczej w ramach interwencji I. 11 PS WPR 2023 - 2027 musi spełnić szereg wymagań, zarówno na etapie wnioskowania o pomoc, podczas realizacji biznesplanu oraz w okresie związania celem (OZC)1. Podejmowane przez niego działania będą monitorowane przez ARiMR na etapie składania wniosku o płatność I i II raty pomocy oraz w momencie przedłożenia informacji o realizacji zobowiązań w OZC. W artykule przedstawione zostały najważniejsze wymogi stawiane młodym rolnikom wraz z sankcjami za ich niespełnienie.
Utworzenie gospodarstwa - w przypadku rolnika, który składając wniosek o płatność dopiero planował przejąć gospodarstwo, należy pamiętać, iż w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania pomocy trzeba posiadać na własność (wyłączna własność beneficjenta, małżeńska wspólność majątkowa, użytkowanie wieczyste lub dzierżawa z ZWRSP/JST) minimum 50% powierzchni minimalnej2 oraz przejąć składniki gospodarstwa wskazane dla roku wyjściowego i rozpocząć prowadzenie gospodarstwa – brak realizacji tych założeń skutkuje wypowiedzeniem umowy.
Prowadzenie działalności rolniczej - należy przez to rozumieć, iż beneficjent zobowiązuje się do osobistego prowadzenia gospodarstwa, podejmuje decyzje związane z jego funkcjonowaniem, ponosi koszty, czerpie korzyści oraz pracuje w tym gospodarstwie. Jeśli młody rolnik nie będzie prowadził działalności rolniczej jako kierujący bez przerwy przez co najmniej 5 lat od wypłaty pierwszej raty pomocy, następuje odmowa wypłaty drugiej raty pomocy oraz zwrot 100 % pierwszej raty.
Wykształcenie – to jeden z podstawowych wymogów w tej interwencji. W przypadku osób, które nie posiadały odpowiednich kwalifikacji na etapie wnioskowania o premię wymagana była deklaracja ich uzupełniania w terminie 3 lat od wypłaty pierwszej raty pomocy. Już na etapie wniosku o I ratę pomocy trzeba rozpocząć naukę i załączyć stosowne zaświadczenie. Składając wniosek o II ratę lub po upływie wyznaczonych 3 lat, trzeba zakończyć naukę i odpowiednio to udokumentować. Brak realizacji tego zobowiązania skutkuje zwrotem premii w całości.
Wielkość ekonomiczna - wnioskodawca, w roku docelowym, musi osiągnąć określony w biznesplanie wzrost wielkości ekonomicznej. Bardzo ważne jest tu zwrócenie uwagi na fakt, iż rolnik musi utrzymać osiągnięty wzrost w OZC. W sytuacji, gdy rolnik nie osiągnie zaplanowanej wielkości ekonomicznej w roku docelowym musi liczyć się ze zwrotem premii w wysokości od 5 do 100%. Dla przykładu wskazano do osiągnięcia 10% wzrostu wielkości ekonomicznej, a osiągnięto 5% - w tym wypadku trzeba zwrócić 50% premii. Natomiast brak utrzymania wzrostu w okresie związania celem skutkuje zwrotem 10% premii za każdy rok, w którym nie utrzymano wskaźnika.
Rachunkowość - obowiązkiem młodego rolnika jest prowadzenie rachunkowości rolniczej przy pomocy Narzędzia do Oceny Ekonomicznej Gospodarstwa Rolnego lub w ramach Polskiego FADN. Należy tu podkreślić, iż obowiązek ten dotyczy zarówno rolników ryczałtowych, jak i tych rozliczających się z podatku vat na zasadach ogólnych. Rolnik ewidencjonuje wszystkie zdarzenia gospodarcze związane z prowadzaną działalnością rolniczą. Może to robić samodzielnie lub zlecić prowadzenie rachunkowości firmie. Kontrola w tym zakresie następuje już na etapie wniosku o pierwszą ratę, gdzie obowiązkowo załącza się wydruk z prowadzonej ewidencji, lub zaświadczenie o uczestnictwie w systemie FADN, a brak tego dokumentu skutkuje wypowiedzeniem umowy. Sankcje za brak prowadzenia rachunkowości w kolejnych latach to odmowa wypłaty drugiej raty pomocy oraz zwrot 3% kwoty wypłaconej pierwszej raty pomocy za każdy rok, w którym nie prowadzono rachunkowości rolniczej.
Doradztwo dla młodych rolników – zgodnie z wytycznymi programu, beneficjent jest zobowiązany skorzystać z doradztwa indywidualnego dla osób rozpoczynających po raz pierwszy prowadzenie gospodarstwa w ramach interwencji I.14.2 realizowanej przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego. Jest to dwuletnia, bezpłatna usługa dedykowana młodym rolnikom. W momencie składania wniosku o wypłatę I raty beneficjent przedkłada do ARiMR kopię umowy na usługi doradcze, jej brak skutkuje wypowiedzeniem umowy. Jeśli mimo zwarcia umowy rolnik nie skorzystałby z tej usługi, będzie się to wiązało z odmową wypłaty drugiej raty pomocy.
Przychody – beneficjent najpóźniej w roku docelowym powinien wykazać co najmniej 60% udział przychodów uzyskiwanych w związku z prowadzoną w gospodarstwie działalnością rolniczą we wszystkich swoich przychodach i utrzymać taki poziom przychodów w OZC. W praktyce jest to bardzo ważne w sytuacji młodych rolników, którzy poza prowadzeniem gospodarstwa uzyskują inne przychody, np. z tytułu umowy o pracę. Ta grupa będzie musiała wykazać w ARiMR przychody ze wszystkich źródeł i uzyskać określony 60% wskaźnik. Pod uwagę bierze się przychody beneficjenta. Weryfikacja tego wymogu odbywa się przed wypłatą II raty pomocy i w sytuacji, kiedy rolnik nie osiągnie wymaganego wskaźnika, następuje odmowa wypłaty drugiej raty pomocy oraz zwrot pierwszej raty, obliczony według wzoru, w zależności od rzeczywiście uzyskanego przychodu od 5 do 100% premii. W przypadku osiągnięcia 50% udziału przychodów z działalności rolniczej, lub mniej, rolnik zwraca całość premii. Natomiast w OZC, za każdy rok, w którym nie utrzymano przychodów z działalności rolniczej na poziomie 60%, beneficjent zwraca 10% wypłaconej kwoty pomocy.
Inwestycje w środki trwałe, wartości niematerialne i prawne – należy zwrócić uwagę, aby zrealizować wszystkie zaplanowane w biznesplanie inwestycje oraz utrzymać nabyte środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne w OZC. W sytuacji niezrealizowania inwestycji następuje zwrot wypłaconej kwoty pierwszej raty pomocy w części równej udziałowi kosztów niezrealizowanych oraz odmowa wypłaty drugiej raty. W momencie nieutrzymania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w OZC zobowiązani jesteśmy do zwrotu części pomocy w wysokości proporcjonalnej do wartości nieutrzymanych inwestycji.
Zwierzęta, systemy jakości – są to dobrowolne, punktowane zobowiązania beneficjenta związane z utrzymaniem pogłowia zwierząt na odpowiednim poziomie (50% wielkości ekonomicznej) bądź przystąpieniem do krajowych lub unijnych systemów jakości. Ich realizacja musi nastąpić najpóźniej w roku docelowym i być kontynuowana do końca OZC. Jeśli nie wywiążemy się z tych zobowiązań następuje odmowa wypłaty drugiej raty pomocy, bądź w sytuacji, gdy brak punktów za te działania na etapie wnioskowania nie pozwoliłby rolnikowi uzyskać minimalnej liczby punktów, obowiązek zwrotu premii w całości. Brak kontynuacji tych założeń w OZC powoduje zwrot 5% wypłaconej pomocy, za każdy rok braku realizacji.
Rolnik składa do ARiMR trzy wnioski, w ściśle określonych terminach, po spełnieniu szeregu wymogów zapisanych w umowie o przyznanie pomocy, co przedstawiono w tabeli 1. Ponadto beneficjent zobowiązuje się do przechowywania całości dokumentacji związanej z przyznaną pomocą do końca OZC, umożliwienia kontroli oraz informowania ARiMR o zmianach mających wpływ na realizację operacji. Reasumując, podstawą skutecznego rozliczenia premii jest przemyślany biznesplan, jego dobra znajomość i terminowa realizacja.
1OZC – okres związania celem, czyli okres po wypłacie pomocy, w trakcie którego beneficjent powinien utrzymać spełnianie warunków przyznania i wypłaty pomocy oraz realizować lub zrealizować określone zobowiązania w ramach danej interwencji PS WPR, kończący się z upływem pięciu lat liczonych od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy
2powierzchnia minimalna – średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie w kraju, a w przypadku gdy gospodarstwo jest położone w województwie, w którym średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie jest niższa niż średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie w kraju –średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie w województwie
Tabela 1. WNIOSKOWANIE O WYPŁATĘ POMOCY W PREMII DLA MŁODYCH ROLNIKÓW
Źródło: https://www.gov.pl/web/arimr/
Monika Ryterska-Zielińska
Dział Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem Rolnym