Ceny rolnicze - Kujawsko-Pomorskie Notowania Cen Rolniczych – KPODR w Minikowie


Zasady obrotu ziemią rolną cz. 1

Ewolucja uregulowań prawnych, które dotyczą obrotu nieruchomościami rolnymi jest zwierciadłem zmian, jakie zachodzą w polityce rolnej państwa (Karwat-Woźniak i in., 2017, za Oleszko 2004).

 

Oczywistym jest, że ustawodawstwo ma duże znaczenie w obrocie nieruchomościami rolniczymi. Uregulowania prawne mają bowiem istotne znaczenie dla porządku prawnego, regulują kwestie związane z posiadaniem ziemi. Ustawodawstwo może wywierać znaczący wpływ na sytuację ekonomiczną osób pracujących w rolnictwie.

Artykuł poświęcony jest charakterystyce rynku ziemi rolniczej oraz skupi się na podstawowych regulacjach prawnych, które go dotyczą.

 

Ziemię uznaje się za czynnik produkcji, który jest niezbędny do wszelkiej działalności człowieka, a szczególnie do produkcji żywności. Wciąż obserwuje się popyt na ziemię, jest ona zasobem kapitałowym, socjalnym i nawet sentymentalnym. Ziemia jest zasobem ograniczonym. W ujęciu czynnika produkcji oraz dobra wielofunkcyjnego ziemia to zasadniczo grunty, które podlegają użytkowaniu rolniczemu (Błąd, 2019).

Wg Pyrgiesa (2018) pojęcie rynku ziemi rolnej określono jako obrót nieruchomościami, które wykorzystywane są do prowadzenia działalności produkcyjnej w rolnictwie, obejmujący różne formy przeniesienia praw do korzystania z nieruchomości. Biorą pod uwagę powyższe autor dzieli rynek ziemi rolniczej na trzy segmenty. Różni je rodzaj podmiotów, które w nich uczestniczą oraz odrębne regulacje prawne. Dwa z nich dotyczą prywatnego obrotu ziemią,  trzeci natomiast odnosi się do obrotu gruntami państwowymi, które znajdują się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa. W obrocie prywatnym jeden z segmentów obejmuje obrót rynkowy, gdzie stronami są najczęściej rolnicy (tzw. rynek międzysąsiedzki) oraz drugi
o charakterze nierynkowym dotyczy przeniesienia własności, najczęściej
w obrębie rodzin (tzw. obrót rodzinny). Pyrgies (2018) wyróżnia trzy główne formy rozdysponowania w obrocie ziemią rolną:

 * odpłatne przeniesienie własności przez zawarcie umowy kupna – sprzedaży,

 * nieodpłatne przeniesienie własności, czyli darowizny, umowy o dożywocie, spadki,

 * dzierżawa, prowadząca do zmiany użytkownika nieruchomości, który nabywa prawo pobierania pożytków.

Biorąc pod uwagę aspekt ekonomiczny obrót dzierżawny pełni zbliżone funkcje co obrót własnościowy, ponieważ w efekcie prowadzi do powstania gospodarstwa rolnego, które stanowi jednostkę produkcyjną.

 

Obrót nieruchomościami, w tym obrót ziemią rolniczą regulowany jest przez prawo. Najważniejsze zasady zostały określone w niżej wymienionych aktach prawnych.

 * Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.

Ustawa zawiera regulacje m.in. w zakresie zawierania umów sprzedaży, dzierżawy, przepisów dotyczących dziedziczenia. Zawiera zapisy o własności i innych prawach rzeczowych, użytkowaniu wieczystym. W ustawie możemy znaleźć przepisy mówiące
o czynszu dzierżawnym czy o zasadach jakie obowiązują właścicieli gruntów sąsiadujących ze sobą.

 

 * Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W ustawie jest mowa m.in. o umowach darowizny i dożywocia, które zawiera rolnik
w związku z zawieszeniem prowadzenia działalności rolniczej, który posiada prawo do emerytury lub renty (Pyrgies, 2018).

 

 * Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

W tym akcie prawnym zamieszczono zasady gospodarowania mieniem Skarbu Państwa
w odniesieni do nieruchomości rolnych, z wyłączeniem gruntów znajdujących się
w zarządzie Lasów Państwowych i parków narodowych. Ustawa reguluje też zasady dotyczące gospodarowaniem w stosunku do innych nieruchomości i składników mienia pozostałych po likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz lasów niewydzielonych geodezyjnie z nieruchomości.

 

 * Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego.

Ustawa reguluje obrót nieruchomościami rolnymi, które są w posiadaniu prywatnym.

We wstępie prawodawca napisał, że uchwalono ją „W celu wzmocnienia ochrony
i rozwoju gospodarstw rodzinnych, które w myśl Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowią podstawę ustroju rolnego Rzeczypospolitej Polskiej, dla zapewnienia właściwego zagospodarowania ziemi rolnej w Rzeczypospolitej Polskiej, w trosce
o zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego obywateli i dla wspierania zrównoważonego rolnictwa prowadzonego w zgodzie z wymogami ochrony środowiska
i sprzyjającego rozwojowi obszarów wiejskich”.

 

 * Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw.

Ustawa reguluje obrót państwowy i wnosi istotne zmiany dotyczące obrotu ziemią rolną. Ten akt prawny powoduje zmianę w zakresie m.in. ustawy z 2003 roku
o kształtowaniu ustroju rolnego.

 

 * Ustawa z dnia 26 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz niektórych innych ustaw.

W uzasadnieniu do projektu ustawy czytamy, że miała ona złagodzić ograniczenia
w obrocie gruntami rolnymi i spowodować, że więcej podmiotów będzie nabywać grunty rolne.

 

W kolejnej części będzie mowa o obrocie gruntami państwowymi i gospodarowaniu Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa z punktu widzenia regulacji prawnych.

 

Źródła:

Karwat-Woźniak B., Sikorska A., Buks B. (2017): Ewolucja ustawodawstwa w obrocie ziemią rolniczą z Zasobu Skarbu Państwa i między osobami fizycznymi. Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Polityka ekonomiczna, nr 487/2017, 148.

Błąd M. (2019): Gospodarowanie ziemią rolniczą w Polsce w latach 2000−2018. Wieś i Rolnictwo 4 (185)/2019, 109-110.

Pyrgies J. (2018): Rynek ziemi rolniczej w Polsce. Towarzystwo ekonomistów polskich. Warszawa, luty 2018.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740, 2320, z 2021 r. poz. 1509, 2459.

Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, t.j. Dz. U.
z 2022 r. poz. 933.

Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, t.j. Dz. U. 2022 poz. 514.

Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 461.

Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. 2022 poz. 507.

https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-ksztaltowaniu-ustroju-rolnego-oraz-niektorych-innych-ustaw, dostęp 04.12.2022

 

Fot. pixabay


 

Radzisława Cabała-Bratyszewska

Starszy specjalista ds. ekonomiki

Dział Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem Rolnym

GRUDZIEŃ 2022

 

Wróć Drukuj