Bydło ras mięsnych w Polsce Chów i hodowla bydła ras mięsnych w Polsce ma nieporównywalnie krótszą historię niż w przypadku ras mlecznych- pierwsze zwierzęta sprowadzono do kraju w latach 60 XX wieku. Pierwsze stada ras mięsnych zostały utworzone w Zakładzie Doświadczalnym PAN w Popielnie, były to zwierzęta ras Charolaise i Hereford. Następne stada ras Aberdeen Angus, Charolaise, Hereford umieszczono w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootechniki PIB w Odrzechowej. Na początku hodowli, dysponując dużą krajową populacją krów i jałówek mlecznych postawiono na krzyżowanie towarowe. Wysokie ceny importowanych buhajów ras mięsnych i ich nasienia skłoniły środowisko naukowe i aktywnych hodowców do podjęcia działań, prowadzących do wyhodowania własnych buhajów w typie mięsnym poprzez krzyżowanie twórcze (wypierające i przemienne) krów ras mlecznych, głównie Rasy czarno-białej z buhajami ras mięsnych, sprowadzonymi uprzednio do kraju. Powojenna odbudowa pogłowia polskiego bydła w latach 50. ubiegłego wieku pozwoliła w dostatecznym stopniu na pokrycie potrzeb krajowych w zakresie mleka i mięsa wołowego. Na przestrzeni lat 1960–1990 produkcja żywca wołowego wzrastała w zadowalającym stopniu, osiągając w 1990 r. 1 428 000 t żywca wołowego, co pozwalało na pokrycie zapotrzebowania rynku wewnętrznego oraz znaczny eksport. Produkcja żywca wołowego jest uzależniona od wielu czynników, m.in. środowiskowych, ekonomicznych, organizacyjnych, a także od zasobów paszowych- szczególnie ważne są obszary użytków zielonych oraz wartości genetycznej hodowanych w kraju ras bydła, przeznaczonych do produkcji mleka i mięsa. W Polsce w okresie powojennym do lat 90. XX wieku użytkowane były 4 rasy bydła o kierunku mięsno-mlecznym, a całą produkcję żywca wołowego uzyskiwano od tej samej populacji, co produkcję mleczną. Należy pamiętać, że produkcja wołowiny, zwłaszcza w stadach mięsnych, jest najmniej efektywną formą przetwarzania białka roślinnego na zwierzęce. To, w połączeniu z niską rozrodczością bydła powoduje, że wołowina jest mięsem drogim. Jednak duże walory smakowe i odżywcze dobrej wołowiny kompensują tę wadę cenową. Jedynym, obok obornika, dochodem uzyskiwanym od krowy mięsnej, jest odchowane do wieku 6–8 miesięcy cielę. Jednakowoż, hodowla bydła ras mięsnych jest o wiele mniej kosztochłonna niż ras mlecznych. Rasy mięsne są mało wymagające jeżeli chodzi o budynki inwentarskie, niektóre rasy mogą przez cały rok przebywać na pastwisku mając do dyspozycji jedynie wiatę chroniącą przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. W pełni zadowalają się paszami pochodzącymi z TUZ. Trwałe użytki zielone (TUZ) są źródłem tanich, naturalnych i wartościowych pasz – zielonka latem, a siano, kiszonka i susz zimą. Ich udział w dawce pokarmowej dla bydła waha się od 50% w gospodarstwach wysokoprodukcyjnych do 100% – w gospodarstwach ekstensywnych. Pasze z użytków zielonych są bogate w karoten, witaminy, mikroelementy i inne działające pozytywnie na zwierzęta. Są one niezastąpione, zwłaszcza w niskonakładowych systemach produkcji (np. ekologicznym lub ekstensywnym chowie zwierząt), w których mogą być jedynym i wystarczającym źródłem tanich pasz dla bydła. Obecnie w Polsce księgi hodowlane oraz ocena wartości użytkowej prowadzona jest dla 15 ras bydła mięsnego. Najczęściej hodowane rasy to: Limousine (LM), Charolaise (CH), Hereford (HH), Angus w dwóch odmianach barwnych: Angus czerwony (AR) i Angus czarny (AN) oraz Simental (SM). Rasy te stanowią 96,2% pogłowia bydła ras mięsnych w Polsce. Najpopularniejsza w Polsce rasą jest Limousine- stanowi ok. 70% populacji krów czystorasowych, kolejne to: Charolaise ok 12% i Hereford ok 6%, pozostałe rasy, jak m.in.: Salers (SL), Piemontese (PI), Galloway (GA), Welsh black (WB), Marchigiana (MA), są rzadziej utrzymywane w naszym kraju i stanowią zaledwie 3,8% populacji krów mięsnych. Rasa Limousine, średnio wcześnie dojrzewająca, długowieczna i płodna. U osobników tej rasy możliwe jest krycie jałówek już w 15-18 miesiącu życia, przy uzyskaniu masy ciała w granicach 450-500 kg, co powoduje, że ocielenia następują w wieku 24-27 miesięcy. Wielu hodowców tej rasy jednak czeka z pierwszym kryciem jałówek do wieku 22-24 miesięcy i wagi ok. 600 kg, argumentując to łatwiejszymi porodami i lepszą opieką nad potomstwem. Masa ciała krów rasy Limousine najczęściej waha się w przedziale 650-800 kg, przy wzroście wynoszącym 135 cm. Parametry te zależą w dużej mierze od systemu produkcji. Obecny trend, nie tylko w Polsce, ale i na świecie, zakłada zwiększanie kalibru krów matek. Wiąże się to z założeniem, że duża krowa to większe ciele nie tylko przy urodzeniu, ale także przy odsadzeniu. Buhaje z kolei osiągają wagę 1000-1200 kg, przy wysokości 145 cm w kłębie. Istotnym parametrem, interesującym niejednego hodowcę, są przyrosty dobowe, które dla rasy Limousine są niezwykle korzystne. I tak w przypadku cieliczek do 210 dnia życia przyrosty te wahają się w granicach 890-1030 g, natomiast dla buhajów jest to średnio 960-1100 g i z roku na rok jest to tendencja wzrostowa. Ta optymistyczna wiadomość pozwala spodziewać się przyrostów masy ciała na poziomie 1100-1200 g w czasie opasu właściwego buhajów. Rasa Charolaise, to kolejna po rasie Limousine najbardziej liczna populacja bydła mięsnego w Polsce. Rasa ta należy do ras długowiecznych i odpornych na trudne warunki klimatyczne. Dorosłe krowy ważą od 700 do 900 kg, przy wysokości 135 cm, a buhaje osiągają wagę 1000-1300 kg, przy wysokości w kłębie 145 cm. Jałówki są kryte w wieku 18-24 miesięcy, osiągając przy tym wagę około 550 kg. Porody z reguły przebiegają samodzielnie, chociaż w około 4-5% przypadków konieczna jest interwencja. Zwiększony udział trudnych wycieleń wynika z wysokiej masy urodzeniowej cieląt, częstokroć powyżej 40 kg, a także budowy płodu, w tym proporcjonalnie dużej głowy. W przypadku tej rasy przyrosty dobowe dla jałówek wynoszą około 800 g/dobę. W przypadku buhajów, przy intensywnym użytkowaniu, spodziewane przyrosty plasują się na poziomie 1100-1200 g. Rasa Hereford, pochodząca z Anglii, to rasa doskonale nadająca się do hodowli w gospodarstwach z dużym udziałem użytków zielonych, nawet gorszej jakości. Jej atutem jest to, iż w odróżnieniu do ras francuskich, znacznie lepiej wykorzystuje trawę, siano czy sianokiszonki. Łatwo aklimatyzuje się w skrajnie trudnych warunkach klimatycznych. Bydło taj rasy nie boi się zimna i przez to może być utrzymywane całodobowo na pastwisku, nie wymagając pomieszczeń inwentarskich. Mamki tej rasy uważane są za bardzo opiekuńcze i spokojne. Hereford to rasa średniego kalibru, stąd masa ciała osobników tego gatunku nie jest zbyt duża i wynosi u krów 600 kg, w rzadkich przypadkach dochodzi do 700 kg, a u buhajów hodowlanych 900 kg. Natomiast wysokość w kłębie to odpowiednio 130 i 135 cm. Hereford ma typową sylwetkę charakterystyczną dla bydła mięsnego, tj. głęboki, masywny, długi tułów, osaczony na krótkich, dobrze umięśnionych i szeroko rozstawionych nogach. Wczesne dojrzewanie tej rasy przyczynia się do krycia jałówek już w wieku 15-18 miesięcy, przy wadze 400-450 kg. Krowy są bardzo płodne, charakteryzują się łatwością ocieleń, a przy tym mają łatwe porody. Odchów cieląt nie wymaga dużego nadzoru i troski ze strony hodowcy. Średnie przyrosty dobowe w przypadku opasów wynoszą około 1000 g, co przy intensywnym żywieniu pozwoli na osiągnięcie w wieku 1,5 roku wagi około 650 kg. Rasa Angus jest uznawana za drugą, obok rasy hereford, najbardziej liczną wśród ras mięsnych bydła na świecie. Ta pochodząca ze Szkocji rasa, o wysoce łagodnym usposobieniu i czarnym lub czerwonym umaszczeniu, jedwabistej sierści jest bardzo ceniona wśród hodowców. Krowy są średniego kalibru. Z reguły osiągają wagę 550-600 kg, natomiast buhaje hodowlane przyrastają do wagi około 900 kg. Wysokość w kłębie wynosi odpowiednio 125 i 130 cm. Zwierzęta tej rasy charakteryzują się dużą odpornością, dobrze przystosowują się do różnych warunków środowiskowych. Dodatkowo doskonale wykorzystują pasze objętościowe, nawet gdy są wypasane na ubogich pastwiskach. Niestraszne są im również niedogodne warunki atmosferyczne. Jest to rasa wcześnie dojrzewająca, pierwsze krycie jałówek następuje około 18 miesiąca życia. W sprzyjających warunkach pastwiskowych opasy osiągają dobowe przyrosty rzędu 900-1000 g. Choć rasa ta odznacza się wysoką wydajnością rzeźną nawet do 70%, w chowie tej rasy należy zwrócić uwagę na fakt, iż opasanie do wysokiej wagi niesie za sobą ryzyko nadmiernego otłuszczenia tuszy. Stąd preferowane jest ubijanie zwierząt w młodym wieku (7-8 miesięcy), kiedy mięso charakteryzuje się wysokim stopniem marmurkowatości, zachowując przy tym kruchość i smakowitość. Simental mięsny charakteryzuje się ciężką i szeroką głową, mocnymi kończynami. Jest to bydło dużego kalibru, o dobrze związanym i szerokim tułowiu. Masa ciała krów waha się w granicach 700-800 kg przy wysokości 140 cm w kłębie, natomiast buhajów dochodzi do 1200 kg, przy 153 cm w kłębie. Jest to rasa późno dojrzewająca. Z uwagi na wysoką masę urodzeniową cieląt, wynoszącą nawet 45 kg u buhajków, porody nie należą do najłatwiejszych. Niewątpliwą zaletą bydła rasy Simental, jest ich spokojne usposobienie, a także wysokie dobowe przyrosty odsadków. Przyrosty dobowe opasów dochodzą do 1100-1300 g na dobę. Dodatkowo ciekawe łaciate umaszczenie dodaje zwierzętom tej razy walorów wizualnych.
Źródła:
Fot. pixabay Anna Łuksztet Specjalista ds. ekonomiki Dział Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem Rolnym LUTY 2023 |
