Rynek zbóż - jęczmień
Zboża stanowią jedną z najważniejszych upraw na świecie. Uzyskujemy z nich pokarm oraz paszę dla zwierząt. Stanowią podstawę żywności dla znacznej większości świata. Klęska urodzaju w zbożach oznaczałaby klęskę głodu. Dlatego rynek zbożowy jest dokładnie analizowany, gromadzone są zapasy. Zboże jest jednym z najbardziej cenionych surowców na świecie.
Zmiany klimatyczne zachodzące w ostatnich czasach w naszym kraju przyczyniają się do zmian struktury zasiewów. Dotyczy to również zbóż, w tym jęczmienia jarego. Gatunek ten do tej pory zajmował największą powierzchnię uprawy w Polsce, spośród wszystkich zbóż jarych. W ciągu ostatnich kilku lat powierzchnia uprawy jęczmienia jarego ulegała nieznacznym wahaniom. Według GUS w roku 2020 nastąpił dość znaczny spadek areału uprawy jęczmienia z 751 tys. ha do 406 tys. ha (patrz wykres). Stanowi on obecnie 9,4% zasiewów zbóż wraz z mieszankami zbożowymi. Nadal najwięcej jęczmienia uprawia się w województwach wielkopolskim, lubelskim i kujawsko- pomorskim.
Wykres 1. Powierzchnia uprawy jęczmienia jarego w Polsce na przełomie lat 2006-2020 wg. G
Z danych zamieszczonych przez ARiMR w 2021r. powierzchnia uprawy zbóż w Polsce wynosiła 5 628 678,12 ha, w tym jęczmienia- 712 588,94 ha. W województwie kujawsko – pomorskim powierzchnia zasiewów jęczmienia jarego wyniosła 45 323,19 ha natomiast jęczmienia ozimego 16 224,74 ha.
W 2020 r. Polska zaliczana była do największych producentów jęczmienia w UE-27 (po: Hiszpanii, Niemczech, Francji i Danii), z około 7% udziałem w unijnej produkcji tego zboża. W 2020 r. według GUS zebrano 3,8 mln ton jęczmienia, o 14% więcej niż w 2019 r. Największym partnerem handlowym Polski były Niemcy, do których trafiło blisko 308 tys. ton jęczmienia – 77% eksportu tego ziarna z Polski), natomiast głównym kierunkiem wywozu jęczmienia do krajów trzecich była Algieria (44 tys. ton – 11% eksportu). Zdaniem GUS zbiory zbóż w rok 2021 spadły o 3% w porównaniu z 2020 rokiem. Według oficjalnych danych zbiory zbóż ogółem wyniosły w kraju 34,6 mln t, tj. o około 3% mniej od rekordowych zbiorów w 2020 roku. Produkcję zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi GUS szacuje na 27,0 mln t, tj. o około 6% mniej od uzyskanej w 2020 r.
Głównym czynnikiem, który kształtował wielkość ubiegłorocznej produkcji, były warunki pogodowe. Chłodne dni w kwietniu i w maju oraz spadki temperatur przy gruncie hamowały wzrost i rozwój roślin. Pozytywny wpływ na wielkość zbiorów w 2021 r. w przypadku form ozimych zbóż w tym również jęczmienia miała za to pogoda jesienią ubiegłego roku oraz przeprowadzenie siewu w optymalnych terminach i przy sprzyjającej pogodzie.
Tabela 1. GUS – Produkcja zbóż w poszczególnych latach
Od początku sezonu 2021/2022 popyt importowy na ziarno unijne ze strony krajów trzecich wywierał presję na wzrost cen zbóż. Przeciętna cena jęczmienia we wrześniu 2021 r. ukształtowała się na poziomie 821 zł/t, o 10% wyższym niż w sierpniu i o 26% wyższym niż rok wcześniej. Wzrost cen jęczmienia odnotowano we wszystkich województwach (od 5,8% do 29,3%). Cena ta była o 41% wyższa niż we wrześniu 2020 r. W Polsce ceny zbóż podążały za kierunkami zmian cen na rynkach zagranicznych. Jednocześnie mniejsza niż przed rokiem krajowa podaż ziarna w okresie żniw wpływała na wzrost cen większości rodzajów zbóż.
Wykres 2. Średnie ceny netto (bez VAT) płacone dostawcom przez wybrane przedsiębiorstwa – źródło ZSRIR
Na krajowym rynku zbożowym utrzymuje się duża nerwowość i niepewność co do dalszego rozwoju sytuacji geopolitycznej. Według Izby Zbożowo-Paszowej obecnie rynkowa podaż ziarna jest wyraźnie mniejsza. Ograniczenie dostaw ziarna notuje się w przypadku wszystkich zbóż, także kukurydzy.
Na przestrzeni marca br. podmioty skupowe w woj. kujawsko-pomorskim za dostarczone ziarno jęczmienia konsumpcyjnego płacą za tonę (w zależności od parametrów jakościowych) cenę od 950 do 1100 zł/t, natomiast za jęczmień paszowy cenę od 980 do 1 450 zł/t. Więcej informacji odnośnie kształtowania się cen w wybranych punktach skupu na terenie woj. kujawsko-pomorskiego, w tym cen jęczmienia można uzyskać na stronie Naszego Ośrodka: www.notowania.kpodr.pl
Źródło: GUS, www.arimr.gov.pl, www.rynek-rolny.pl, www.kowr.gov.pl, www.ierigz.waw.pl, Informacja o sytuacji na rynku zbóż , Biuro Analiz i Strategii KOWR.
Fot. pixabay
Iwona Serkowska
Główny specjalista ds. podatków
Dział Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem Rolnym
KWIECIEŃ 2022
