Chów gęsi, czy może się opłacać?
Polska jest głównym producentem gęsi na terenie Unii Europejskiej. Zwierzęta te utrzymuje się nie tylko w celu pozyskania mięsa, ale również puchu i pierza, które jest uznawane za świetny materiał do produkcji poduszek i kołder, jak również kurtek i kamizelek puchowych.
Hodowla gęsi na terenie naszego województwa rozpoczęła się w latach 50 XX wieku. Do Zootechnicznego Zakładu Doświadczalnego Kołuda Wielka koło Inowrocławia, należącego do Instytutu Zootechniki, w 1960 roku sprowadzono stado gęsi zatorskich z Zootechnicznego Zakładu Doświadczalnego Zator. Natomiast hodowla Gęsi Białej Włoskiej rozpoczęła się w 1962 roku. W 1993 r. gęsi hodowane w Kołudzie Wielkiej otrzymały nazwę handlową: gęś Biała Kołudzka®. W Kołudzie Wielkiej od ponad 50 lat jest realizowany własny unikalny program hodowlany, którego celem jest nie tylko doskonalenie matecznego rodu W11 i ojcowskiego W33, ale uzyskanie w wyniku ich krzyżowania towarowego mieszańca „Młodej Polskiej Gęsi Owsianej”. Nazwa handlowa „Gęś Owsiana” pochodzi stąd, iż gęsi rzeźne w ostatnich 3 tygodniach tuczu, od 15. do końca 17. tygodnia życia, karmione są wyłącznie owsem i wodą.
Z roku na rok zwiększa się pogłowie gęsi w kraju, według danych ARiMR na dzień 31.08.2023 r. było 817 zakładów utrzymujących 4 082 074 sztuk zwierząt, w porównaniu z rokiem 2016, kiedy to pogłowie gęsi w Polsce wyniosło 858 982 sztuk. Eksport gęsiny w latach 2015–2019 wyniósł od 17 do 22 tys. ton mięsa, z czego około 90% było kierowane na rynek unijny, w znacznym stopniu do Niemiec. Walory smakowe gęsiny pochodzącej z Polski doceniają nie tylko europejscy konsumenci, ale również Azjaci- drugim co do wielkości rynkiem zbytu gęsiny był Hongkong- w 2019 r. eksport gęsiego mięsa wyniósł 1,8 tys. ton. Od roku 2019 zwiększyło się pogłowie tych ptaków oraz zmienił się udział poszczególnych krajów w jego produkcji i eksporcie.
Gęsina w Polsce nadal produkowana jest głównie na eksport, jednak z roku na rok wzrasta spożycie tego mięsa- przyrządzane jest już nie tylko na 11 listopada (na świętego Marcina), ale w wielu restauracjach można je zjeść przez cały rok. Gęsina wykazuje cenne właściwości prozdrowotne. Mięso to jest źródłem niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu składników mineralnych i witamin. Gęsina dostarcza żelazo (2,9 mg), wapń (14 mg), magnez (25 mg), potas (388 mg), sód (76 mg), cynk, fosfor oraz witaminy A, E, D, PP, B1, B2, B6.
Cena sprzedaży gęsi na mięso ekologiczne może sięgać około 80 zł za kilogram. Na tak wysoką cenę skupu wpływa to, że zwierzęta hodowane są w małych stadach, wypasane na użytkach zielonych. W przypadku zwierząt z chowu przemysłowego stawka ta jest niższa. Ceny gęsi sukcesywnie rosną z roku na rok, na koniec października 2022 roku w skupie można było uzyskać cenę około 16 zł/kg gęsiny z chowu przemysłowego, w 2021 roku hodowcy gęsi otrzymywali w skupie około 10 zł/kg, a trzy lata temu w analogicznym okresie 7 zł/kg. W przypadku sprzedaży puchu i pierza cena sprzedaży sięga około 240 zł/kg w sprzedaży detalicznej, natomiast za jaja gęsie można uzyskać cenę na poziomie 4 - 7 zł/szt.
Żywienie gęsi może odbywać się w trzech systemach: ekstensywnym, półintensywnym i intensywnym. Ptaki rzadko chorują, są odporne na działanie niekorzystnych warunków atmosferycznych występujących w naszym kraju, nie mają wysokich wymagań paszowych i szybko przyrastają nawet w zwykłym chowie przyzagrodowym. Zwierzęta te potrafią bardzo dobrze wykorzystać zasoby pastwiskowe. Dojrzałe gęsi mogą zjeść dziennie nawet do 1 kg świeżej zielonki.
Szczególnie opłacalny może wydawać się chów przyzagrodowy, ekstensywny często ekologiczny. Chów przyzagrodowy gęsi nie jest kosztochłonny, opiera się o: owies, paszę pełnoporcjową i zielonkę. Tucz ekstensywny charakteryzuje się niewielką liczbą utrzymywanych osobników, żywienie opiera się na zielonce z wybiegów, na których przebywają gęsi (żywienie do woli), z dodatkiem zbóż i roślin okopowych, tj. marchew, ziemniaki, buraki. Zużycie pasz treściwych na ptaka jest niewielkie od 40-120 g/osobnika.
Tucz półintensywny- w tym systemie zwierzęta mają ograniczony dostęp do wybiegów, żywione są w sposób zbliżony do tuczu ekstensywnego, zwiększony jest udział pasz treściwych na ptaka w dawce pokarmowej.
Tucz intensywny stosowany jest u młodych gęsi przeznaczonych na eksport. Zwierzęta żywione są tylko dobrze zbilansowanymi mieszankami pełnoporcjowymi bogatymi we wszelkie enzymy, aminokwasy, witaminy i minerały niezbędne do uzyskania szybkiego opierzania i odpowiednich przyrostów. Pomimo uzyskania dobrych przyrostów w szybkim czasie jest to kosztochłonny cykl produkcji.
Na terenie naszego kraju popularny jest tzw. tucz owsiany. W cyklu 17 tygodniowym, przez pierwsze 10 tygodnie gęsi żywione są mieszanką pełnoporcjową i zielonkami, a po tym czasie przez następne 4 tygodni sukcesywnie zmienia się dawkę aż do momentu żywienia ptaków jedynie owsem i wodą, są to ostatnie 3 tygodnie.
Gęsi nie mają szczególnych wymagań, jeżeli chodzi o warunki utrzymania, jedynie młode osobniki zaraz po wykluciu wymagają stałej temperatury na poziomie 33 ˚C pod sztuczną kwoką. Przez pierwsze dni, w pomieszczeniach, w których przebywają, temperatura nie powinna być niższa niż 24-26 ˚C. Od 4. dnia należy zacząć obniżać temperaturę pod sztuczną kwoką oraz w pomieszczeniu tak, aby w 4. tygodniu wynosiła 18°C. Po tym czasie tak zahartowane gęsi można wypuszczać na pastwisko. Starsze osobniki potrzebują pomieszczeń, w których mogą się schronić w razie niekorzystnych warunków atmosferycznych, odpowiednich karmników i poideł dla drobiu. Gęsi doskonale czują się na zielonych pastwiskach, na których mogą się paść i wybiegach, chętnie korzystają z akwenów wodnych.
Podsumowując, pogłowie gęsi w naszym kraju rośnie z roku na rok. Zwierzęta te dobrze czują się w warunkach atmosferycznych panujących w kraju, nie są zwierzętami wymagającymi co do żywienia, jak i warunków zootechnicznych. Ich chów może okazać się opłacalny przy wykorzystaniu optymalnego dla danego gospodarstwa systemu utrzymania i ilości utrzymywanych w stadzie osobników.
*Średnie ceny surowców pozyskanych z gęsi sprzedawanych na portalach OLX, Allegro, Sprzedajemy.pl, lokalnyrolnik.pl, targ info, itp.*
Źródła:
https://zdrowietvn.pl/a/gesina-wartosci-odzywcze-i-wlasciwosci-prozdrowotne-jak-przyrzadzic-gesine dostęp: 07.09.2023
https://www.topagrar.pl/articles/drob/hodowla-gesi-w-polsce-poglowie-prognozy-i-ceny/ dostęp: 06.09.2023
Eugeniusz Kłopotek, Franciszek Brzóska; Produkcja, skład chemiczny i wartość pokarmowa ziarna owsa w żywieniu gęsi rzeźnych. Wiadomości Zootechniczne, R. LVI (2018), 4: 178–187
https://agropedia.pl/hodowla-gesi dostęp: 07.09.2023
https://www.kalendarzrolnikow.pl/3978/efektywne-zywienie-gesi-w-warunkach-polski dostęp: 07.09 2023
https://www.kalendarzrolnikow.pl/9495/przyzagrodowy-chow-polskiej-mlodej-gesi-owsianej dostęp: 07.09.2023
https://www.tygodnik-rolniczy.pl/wiadomosci-rolnicze/polska-gesina-podbija-swiatowe-rynki-2382154 dostęp: 21.09.2023
https://agronews.com.pl/artykul/polska-jednym-z-najwiekszych-producentow-gesiny-w-europie/ dostęp: 21.09.2023
Fot. pixabay
Anna Łuksztet
Specjalista ds. ekonomiki
Dział Ekonomiki i Zarządzania Gospodarstwem Rolnym
PAŹDZIERNIK 2023
