W listopadzie 2023 r. wejdzie w życie kilka istotnych dla spadkobierców zmian prawa. 

Nowe zasady wynikają z ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: ustawa), która – poza określonymi wyjątkami – wejdzie w życie 15 listopada 2023 r.

Węższy krąg osób uprawnionych do dziedziczenia z ustawy

Obecnie w przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada w częściach równych dziadkom spadkodawcy. Jeżeli zaś któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy), udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym, czyli dzieciom, wnukom itd. W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

Po zmianach w sytuacji dojścia do dziedziczenia zstępnych dziadków, którzy nie dożyli otwarcia spadku, krąg spadkobierców ustawowych zostanie ograniczony do dzieci tych dziadków. W praktyce będzie to zatem rodzeństwo rodziców spadkodawcy oraz dzieci tego rodzeństwa, czyli rodzeństwo cioteczne lub stryjeczne spadkodawcy. Dziedziczyć nie będą natomiast tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsi krewni.

Nowe przepisy wejdą w życie 15 listopada 2023 r. i będą miały zastosowanie do spadków otwartych po dniu wejścia w życie ustawy.

Więcej przesłanek do uznania spadkobiercy niegodnym dziedziczenia

W tym samym terminie zaczną też obowiązywać zmodyfikowane zasady dotyczące uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. 

Bez zmian pozostaną trzy pierwsze przesłanki orzeczenia niegodności tzn.:

• dopuszczenie się umyślnego ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
• nakłonienie spadkodawcy podstępem lub groźbą do sporządzenia lub odwołania testamentu albo przeszkodzenie mu w taki sam sposób w dokonaniu jednej z tych czynności;
• umyślne ukrycie lub zniszczenie testamentu spadkodawcy, podrobienie lub przerobienie jego testamentu albo świadome skorzystanie z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego. 

Od połowy listopada spadkobierca będzie mógł zostać uznany przez sąd za niegodnego również, jeżeli:

• uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
• uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Dodatkowe przesłanki będą miały zastosowanie do zdarzeń zaistniałych pod dniu wejścia w życie nowych przepisów.

WAŻNE

Pamiętajmy, iż spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Termin na przyjęcie lub odrzucenie spadku w imieniu dziecka

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Brak oświadczenia w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W imieniu małoletnich spadkobierców spadek mogą przyjąć wprost lub odrzucić ich przedstawiciele ustawowi. Muszą jednak wcześniej uzyskać zezwolenie sądu. Jak stanowi Kodeks rodzinny i opiekuńczy rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na wykonywanie takich czynności przez dziecko. Czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu jest m.in. odrzucenie spadku lub jego przyjęcie wprost.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego istnieją rozbieżności co do wpływu wszczęcia postępowania o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka na bieg terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Nowe przepisy przewidują, iż do zachowania sześciomiesięcznego terminu wystarczy złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. W sytuacji, gdy złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku będzie wymagało zezwolenia sądu, to bieg terminu do złożenia oświadczenia ulegnie zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.

Co istotne, przepisy te obejmą również oświadczenia, których termin złożenia nie upłynął jeszcze przed dniem wejścia w życie ustawy, czyli 15 listopada 2023 r. 

Nie zawsze potrzebne zezwolenie sądu

Kolejne zmiany wyłączają konieczność uzyskania zezwolenia sądu na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, gdy czynność polega na odrzuceniu spadku przez rodzica w imieniu dziecka, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu w tym zakresie również przysługuje władza rodzicielska, albo jest dokonywana wspólnie, a dziecko jest powołane do dziedziczenia w wyniku uprzedniego odrzucenia spadku przez któregokolwiek z rodziców. W praktyce zgoda sądu będzie potrzebna, gdy inny zstępny rodziców tego dziecka przyjmuje spadek. Powyższe zmiany również wejdą w życie 15 listopada 2023 r. Będą stosowane do spadków otwartych przed 15 listopada 2023 r., jeżeli termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie upłynął przed dniem wejścia w życie ustawy.

PODSTAWA PRAWNA

Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r., poz. 1615)

Źródło : www.infor.pl 

Wróć Drukuj